Geografia i klimat Chorwacji

Chorwacja (Republika Hrvatska) graniczy ze Słowenią, Węgrami, federacją Serbii i Czarnogóry, Bośnią i Hercegowiną oraz Włochami (granica na Adriatyku). Kraj ma 56 542 km2 powierzchni (ląd) – to mniej więcej tyle, ile wynosi łączna powierzchnia polskich województw mazowieckiego i podlaskiego.

Największa turystyczna atrakcja – wybrzeże Adriatyku – ma 5835 km długości, z czego 4058 km przypada na linię brzegową wysp. Tych ostatnich jest 1185 (67 zamieszkanych; największymi są Krk i Cres). Wody Morza Adriatyckiego (Jadran) są czyste, silnie zasolone i ciepłe (latem średnia temperatura na otwartym morzu wynosi 22—25°C). Średnia głębokość to 252 m, a powierzchnia -138 590 km2. Plaże wzdłuż wybrzeża Adriatyku są przede wszystkim żwirowe, kamieniste i skaliste, choć zdarzają się również piaszczyste (np. słynna plaża Zlatni rat na wyspie Brać).

Zasolenie Adriatyku, wynoszące przeciętnie 38,30%o (Bałtyku średnio 7,8%o) umożliwia pozyskiwanie soli morskiej metodą odparowywania wody w Solinach. Są to płytkie baseny, do których woda wpływa przez kanały, następnie zamykane. Podczas słonecznej i ciepłej pogody woda odparowuje, pozostawiając na dnie kanałów warstwę soli. Takie soliny działają koto Stonu i Pagu w Chorwacji, a także koło Ulcinja i Tiwatu w Czarnogórze. W zatoce Stońskiej sól pozyskiwana jest już od XIII w. – tamtejsza warzelnia była jednym z filarów gospodarki Dubrownika. W XVII w. produkowała ponad 6 tys. ton soli rocznie (obecnie ok. 3 tys. ton).

Wzdłuż wybrzeża ciągną się Góry Dynarskie, w skład których wchodzą m.in. pasma: Górski Kotar, Kapela, Dinara z najwyższym szczytem Chorwacji – Dinarą (1831 m n.p.m.) i Velebit – największy łańcuch górski w Chorwacji. W 1981 r. UNESCO uznało Velebit za światowy rezerwat biosfery. Góry Dynarskie to obszar krasowy, obfitujący w tysiące jaskiń, wywierzyska (również podmorskie), jeziora, polja, rzeki podziemne. Kras jest ubogi w wodę, a wypływające w górach rzeki — krótkie, o dużym spadku i gwałtownym nurcie. Najbardziej znane to Cetina oraz Krka tworząca piękne wodospady.

Przeważająca większość wysp u wybrzeży Chorwacji to zatopione fragmenty lądu. Wyjątkiem są Brusnik (na zach. od wyspy Vis) i Jabuka (ok. 70 km na płn.-zach. od wyspy Vis), które mają pochodzenie wulkaniczne. Obie są niewielkie i niezamieszkane – wieją tu wyjątkowo silne wiatry, brakuje wody pitnej, a dodatkowo może zniechęcać spora odległość od szlaków morskich. Co ciekawe, w pobliżu obu wysp nie działają kompasy – powodem są duże ilości rud metalu, składników skat obu wysp.

Zupełnie inny charakter ma wschodnia i północno-wschodnia Chorwacja – są to częściowo płaskie, częściowo pagórkowate tereny wchodzące w skład Niziny Srodkowodunajskiej. Urozmaicają je niewielkie pasma górskie, m.in. Papuk i Psunj. Przez niziny majestatycznie płyną główne rzeki kraju, zasilające Dunaj — Sawa (562 km na terenie Chorwacji) i Drawa (505 km w granicach kraju). Dunaj przepływa przez obszar Chorwacji na odcinku 188 km.

Klimat

Kraj znajduje się w dwóch strefach klimatycznych: śródziemnomorskiej (wybrzeże) i kontynentalnej (interior). Nad morzem lata są słoneczne, upalne i suche. Średnia temperatura lipca to 24°C, jednak często (zwłaszcza w sezonie) dochodzi do 28—30°C, a czasami nawet 40°C. W ostatnich dniach sierpnia lub na początku września pogoda często na kilka dni się pogarsza — robi się chłodniej, zdarzają się opady. Zimy nad Adriatykiem są łagodne i deszczowe — temperatura rzadko spada poniżej 5°C, ale we znaki daje się zimny i suchy wiatr bora wiejący od strony lądu. Roczna suma opadów na wybrzeżu to 1200-1500 mm (przede wszystkim w chłodnej porze roku). Wyjątkiem jest Dalmacja z opadami poniżej 1000 mm rocznie.

We wschodniej Chorwacji maksymalne temperatury lipca są nieco niższe: 26-28°C. W styczniu maksymalne temperatury to 2—3°C, a minimalne od -2 do -4°C. Deszcz pada przede wszystkim latem i jesienią (roczna suma opadów to 700-900 mm, ale w górach czasami przekracza 3000 mm). W wyższych pasmach górskich pogoda gwałtownie się zmienia, różnice temperatur są duże (zimą nawet do 20°C poniżej zera) i często pada śnieg.

Na pogodę nad Adriatykiem mają wpływ typowe dla regionu wiatry.

Bora (bura) zrywa się nagle, wiejąc od strony lądu ku morzu (z północnego wschodu). Mówi się, że „ześlizguje się po zboczach”, ponieważ powodem jego powstania są różnice temperatury: za górami gromadzi się chłodne powietrze, natomiast nad morzem zalega lżejsza, ciepła warstwa. Po przekroczeniu granicy gór zimne powietrze gwałtownie opada ku wybrzeżom, „wypychając” lżejszą ciepłą warstwę ku górze. Latem bora ustaje zwykle po kilku godzinach, zimą może dmuchać nawet przez dwa tygodnie. Bora wieje podmuchami, które bywają niebezpieczne dla żeglarzy. Mówi się, że „oczyszcza powietrze” – kiedy ustanie, pogoda jest piękna, widoczność wspaniała, a morze nabiera głębokiej barwy.

Sirocco (Jugo, siroko) wieje od morza w stronę lądu, na ogół z południa lub południowego wschodu. Dmucha zwykle w chłodnej porze roku, szczególnie w południowej części Adriatyku. Zimą może wiać nawet trzy tygodnie, latem zwykle nie dłużej niż trzy dni. Przynosi deszcz i burze.

Mistral (smorac) to miły letni wietrzyk, przynoszący orzeźwienie podczas upałów. Dmucha od morza w stronę lądu – zaczyna koło południa, z powodu różnicy w szybkości ocieplania się ziemi i morza, a ustaje wczesnym wieczorem, zastępowany zwykle przez łagodny wiatr od lądu.

Leave a Reply

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *